dziś wszystko
to cerkwie prawosławne. Pozostał tylko stary, modrzewiowy kościółek, zbudowany
prawdopodobnie przez ks. Radziwiłła w roku 1776, dziś rozebrany, bo buduje się
nowa, murowana świątynia. ANNOPOL
Nad rzeką Ptycz, 28 wiorst od Mińska, leży Annopol, niegdyś siedziba książąt Radziwiłłów. Dzisiejszy Annopol nazywał się Kropicą aż do 18 wieku i należał do możnej rodziny Chaleckich, lecz Anna Chalecka w XVIII wieku, wychodząc za mąż za Albrechta Radziwiłła, wniosła mu w posagu te dobra i odtąd aż 5 pokoleń przemieszkało tutaj i tak Annopol stał się rezydencją jednej z linji Radziwiłłów.
Choć niedawno utworzona tu parafja, ale dosyć spora, liczy ona do 3.000 wiernych. Niestety, nie zawsze była ona samodzielną. W ostatnich latach nawet nie miał Annopol księży i aż do 1896 roku ksiądz dojeżdżał tu raz tylko na miesiąc. W roku 1906 oddzielono Annopol od Kalwarji i przyłączono do Wołczkiewicz, a dopiero w roku 1912 dostał stałego proboszcza.
Parafja ta składa się przeważnie ze szlachty; większość wieśniaków, ongi unitów,
przeszła na prawosławie. Było tu niegdyś kilka kościołów unickich, dziś wszystko
to cerkwie prawosławne. Pozostał tylko stary, modrzewiowy kościółek, zbudowany
prawdopodobnie przez ks. Radziwiłła w roku 1776, dziś rozebrany, bo buduje się
nowa, murowana świątynia.
Doprawdy kto widział ten mały, zmurszały kościółek, zrozumienie jaką straszną stratą było jego rozebranie. Kościółek był znakomitym pomnikiem, bo pełno w nim było obrazów starożytnych, częścią na płótnie, częścią na ścianach malowanych. Zdawało się, że z każdego kącika wyglądali antenaci Radziwiłłów. Wszędzie natykaliśmy się na herby książęce i na napisy na obrazach nadzwyczaj wymowne. A czego tam nie było... i Pan Jezus Chrystus, szczególnie rodzinę Radziwiłłów kochający i Najświętsza P. Marja, patronka Radziwiłłów. Był też portret jednego z Radziwiłłów, ofiarującego największą lampę na grób Chrystusa.
Annopol posiada kilka kaplic: w Dutkowie, Łoszycy, Zamościu i zbudowaną w roku 1852 w Dudziczach.
Zatrzymamy się nieco dłużej na Zamościu. Należał on pod względem religijnym do parafji Dokorskiej, następnie do Kalwarji, a teraz do Annopola. Dobra stanowiły cześć majętności Dudzicze, należących od 100 lat do rodziny Jelskich, a po kądzieli przeszło od 200 lat.
Nie możemy nie wspomnieć tutaj jednego z największych działaczów z Mińszczyzny, który przez dziesiątki lat pracował na niwie społecznej, jest nim p. Aleksander Jelski. W naszych szarych czasach, gdy już dawno przebrzmiały hasła "pracuj dla twej matki-ziemi, pracuj dla ludu" - postać sędziwego starca, niestety, za mało znana, przenosi nas w inne czasy, gdzie służba Ojczyźnie była tak wielką i częstą zaletą rodów możnych.
Z pilnością mrówki od lat 50 zbiera p. A. Jelski liczne
materjały do historji kraju naszego. Owocem tej pracy jest bogaty księgozbiór, a
jeszcze bogatszy zbiór rękopisów, których część już znajduje się w muzeum
krakowskiem; jest to skarb nieoceniony, w którym każdy badacz dziejów ojczystych
znajdzie źródła dla niego potrzebne. Są tam obrazy i dokumenty, jakich nie
znajdziemy w innych muzeach. Ale to nie wszystko. Ten sługa ojczyzny jest
zarazem sługą swego ludu. Naokoło szerokiem korytem płynie praca umoralniania
ludu, a walka z pijaństwem przyniosła ogromne owoce w okolicy. Praca jego nie
ogranicza się tylko do jednej tej miejscowości, rozlewa się ona po całym kraju.
Któż nie spotykał się z ogłoszeniami w pismach o poszukiwaniu posad przez pana
Jelskiego dla tylu biedaków. Ale niestety, trudno jest naszemu ziomkowi o kawał
chleba we własnym kraju, tylu ich ginie na obczyźnie, szukając tam sposobu do
życia i tracąc swe skarby największe - wiarę i tradycję. 50 lat przeszło pan
Jelski prowadzi pracę pośrednictwa pomiędzy pracodawcą a potrzebującym chleba.
Ileż to rodzin polskich przez pośrednictwo tego zacnego człowieka otrzymało
posady, zostało zabezpieczone od nędzy, a tern samem od upadku. Pan Jelski, ten
wierny syn swej matki-Polski, rozumie jej ducha i dlatego długie już lata jest
przykładem dla swych młodszych braci i zachęca do pracy, o której niestety, tyle
naszej szlachty zapomina.
Głęboka wiara i szczera pobożność - oto są rysy tego człowieka, który bez wątpienia na imię bohatera zasłużył swą mrówczą i tak dobroczynną działalnością.
W majątku jego, Zamościu, jest kaplica, która ocalała w niejednej burzy; przy jej ołtarzu modlili się nieraz rozmaici dygnitarze kościoła, odwiedzający dom zacnego szlachcica, dla jego cnót i prac pożytecznych.
W nasze czasy, gdy tak rzadko możemy spotkać ludzi ideału, prawdziwym odpoczynkiem duchowym jest przesiadywanie w tej siedzibie, gdzie tak wzorowo przechowały się nasze tradycje staropolskie.
Nie jedną też ciekawą i pożyteczną kartkę dodał on do naszej literatury, rzucając wspaniałe hasła, albo odkrywając przed czytelnikiem skarby swych zbiorów.